७५ औँ प्रजातन्त्र दिवस : के हामीले बास्तबिक प्रजातन्त्र अनुभूति गर्न सकेका छौँ त ?
✍ केसब बराल, काठमाडौं
आज फागुन ७! ७५ औँ प्रजातन्त्र दिवस।
एक सय चार वर्ष लामो जहानियाँ राणा शासनको अन्त्य गर्दै नेपालले २०१७ सालमा प्रजातन्त्रको सूर्य उदाएको दिन। स्वतन्त्रता, लोकतन्त्र, र नागरिक अधिकारका लागि नेपाली जनताले गरेको संघर्षको ऐतिहासिक उपहार हो यो दिन।
तर, ७५ वर्ष बितिसक्दा पनि प्रजातन्त्रका मूल्य र मान्यता हामीले सहि तरिकाले अनुभूति गर्न सकेका छौँ त? कि प्रजातन्त्र केवल किताब र भाषणमै सीमित छ?
नेपालको प्रजातान्त्रिक यात्रा : संघर्षै संघर्ष
२०१७ सालमा प्रजातन्त्र आयो, तर त्यो दिगो हुन सकेन। २०१७ पछि फेरि २०४६ को जनआन्दोलन मार्फत बहुदलीय व्यवस्था पुनःस्थापित गरियो। त्यसपछि २०६२/६३ को जनआन्दोलनले संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापना गर्यो।
तर, यी परिवर्तनले नेपाली जनताको जीवनमा कति सकारात्मक असर पार्यो?
के नेपालमा साच्चै प्रजातन्त्र छ त ?
लोकतन्त्र जनताका लागि हो, तर जनताको आवाज कति सुनिन्छ?
नेपालको संविधानले सार्वभौमसत्ता जनतामा निहित छ भन्छ। तर, व्यवहारमा जनताको माग, समस्या, र अधिकारलाई नेताहरूले प्राथमिकता दिएको महसुस हुँदैन। चुनाव आउँदा मत माग्ने नेताहरू जितेपछि बेपत्ता हुने प्रवृत्ति कायमै छ।
सुशासनको सपना, भ्रष्टाचारको वास्तविकता!
लोकतन्त्र भनेको पारदर्शिता, उत्तरदायित्व, र सुशासन हो। तर, नेपालमा शासन प्रणाली गुटबन्दी, सत्ताको दुरुपयोग, र भ्रष्टाचारमा नै सीमित भएको छ। ठूला अनियमितताका केस खुले पनि प्रभावकारी कारबाही हुन सकेको छैन।
न्यायको ढोका सबैका लागि खुला छ?
संविधानले सबै नागरिकलाई समान अधिकारको ग्यारेन्टी गर्छ। तर, न्याय पहुँचवालाका लागि छिटो, सर्वसाधारणका लागि ढिलो देखिन्छ। गरिब, महिला, दलित, तथा सीमान्तकृत समुदायले अझै पनि समान अवसर पाउन संघर्ष गर्नुपरेको छ।
अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता खोसिँदै?
लोकतन्त्र भनेको आलोचना सहने, विचार व्यक्त गर्ने स्वतन्त्रता हो। तर पछिल्ला वर्षहरूमा प्रेस स्वतन्त्रता, सामाजिक सञ्जाल नियमन, र आलोचनात्मक आवाज दबाउने प्रवृत्ति देखिन थालेको छ् !
नामको प्रजातन्त्र कि वास्तविक प्रजातन्त्र?
७५ वर्षअघि नेपाली जनताले राणा शासनको अन्त्य गर्दै प्रजातन्त्रको जग हाल्यो। तर, आज पनि हामी धेरै हदसम्म नेताको स्वार्थ, भ्रष्ट प्रशासन, र कमजोर शासन प्रणालीको सिकार छौँ।
प्रजातन्त्र केवल चुनावमा मत हाल्ने नाम होइन, जनताको हक, समानता, सुशासन, र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको प्रत्याभूति हो। अब प्रश्न उठ्छ—
के हामीले साँच्चै प्रजातन्त्रको अनुभूति गर्न सकेका छौँ? कि केवल नामको प्रजातन्त्रमै रमाइरहेका छौँ?
अब परिवर्तनको जिम्मेवारी तपाईंको हातमा छ!
जय नेपाल 
